Żeń-szeń – informacje ogólne

Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) to bylina o niewielkich rozmiarach pochodząca z Chin, mierząca nie więcej niż 50 cm wysokości. Nazywany również „wszechlekiem” charakteryzuje się gładką, zieloną łodygą i oryginalnym kształtem korzenia, przypominającym nieraz ludzką postać. Pięciopalczaste liście rośliny są zebrane w okółki, a żółtozielone kwiaty skupione są w baldachy. Zachwyca również koralowa barwa dojrzałych jagód panaksa, które współtworzą bujne owocostany. W najlepszy sposób charakteryzuje roślinę sama jej nazwa, ponieważ w języku chińskim Panax oznacza panaceum na wszystkie dolegliwości, a gin-seng to nic innego jak „korzeń – człowiek”. Aktualnie uprawia się ją w Azji, a jej najszlachetniejszą odmianę (zwaną żeń-szeniem białym) w Chinach i Korei. Do skuteczności leczniczego korzenia doskonale odnosi się powiedzenie „im starszy tym lepszy”, ponieważ dojrzałe pnącze ma w sobie najwięcej substancji leczniczych. Już w 206 roku n.e. opisano żeń-szeń w chińskiej księdze medycznej, jako panaceum, a na straży jego upraw stały nawet cesarskie armie. Kiedy dotarł do Europy? Pierwszy raz w średniowieczu, nie zyskał sobie jednak wtedy większego entuzjazmu i dopiero w XVII wieku zaczęto odkrywać jego możliwości. Był wówczas aż 18 razy cenniejszy od złota. Leczniczym surowcem byliny jest korzeń, który zbierany jest jesienią z roślin liczących sobie 4-6 lat. Sterylizacja parą wodną i następne w kolejności suszenie, mają zwiększyć jego trwałość i na dłużej zachować cenne substancje. W tym procesie otrzymuje się ginseng o czerwonej powierzchni. Korzeń biały, można natomiast uzyskać na skutek działania dwutlenku siarki i wysuszenia. W krajach Azji, hoduje się wiele odmian żeń-szenia, których cena i jakość pozostają w różnej rozpiętości. Z uwagi na swoją popularność, bywa często fałszowany przez dodawanie różnych składników chemicznych, psujących korzeń. Rdzeń panaksu zawiera w sobie 3-8% ginsenozyd, a każda z nich skupia minimum 14 dobroczynnych elementów np. R_b1, R_b2, R_g1. Do tego bogactwa należy jeszcze dodać: składniki mineralne (sód, żelazo, wapń, magnez, siarkę, mangan, miedź, fosforany itp.), aminokwasy, tłuszcze, skrobię, pektyny, olejki eteryczne i witaminy (C, B₁, B₂, B₃, B₁₂).