Informacje ogólne

Przeszczep szpiku

Rozpoznanie u nas nowotworu często traktujemy jak wyrok przesądzający o naszej szybkiej śmierci. Zazwyczaj przestajemy mieć wtedy ochotę do życia, stajemy się przygnębieni i smutni. A przecież taka wiadomość nie musi oznaczać szybkiego odejścia z tego świata, a wręcz przeciwnie, po wyleczeniu można przeżyć jeszcze sporo lat. Istnieje bowiem wiele metod leczenia, a wśród nich jest przeszczep szpiku.

 

Przeszczep, a właściwie przeszczepianie szpiku jest bardzo zaawansowanym, specjalistycznym zabiegiem, który stosuje się w różnych wersjach technicznych. Istotą tej procedury leczniczej jest przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych, które mają za zadanie odbudowanie układu krwiotwórczego pacjenta, który uległ wyniszczeniu po ciężkiej chemioterapii lub radioterapii albo też taki zabieg ma na celu zastąpienie patologicznej hematopoezy (czyli procesu powstawania i różnicowania się komórek) chorego – tak się dzieje w przypadku białaczki.

Komórki krwiotwórcze macierzyste uzyskać można z krwi obwodowej (czyli ta pochodząca z naczyń krwionośnych) bądź z pępowinowej (jest to ta część krwi noworodka, która zostaje po porodzie w tzw. sznurze pępowinowym i łożysku). W związku z tym faktem ostatnio coraz częściej, zamiast szpiku, do przeszczepiania wykorzystuje się komórki macierzyste uzyskane z tych właśnie źródeł.

 

Specyfika zabiegu

Zabiegi przeszczepiania komórek krwiotwórczych bardzo różnią się od przeszczepień narządów unaczynionych, takich jak na przykład nerki czy wątroba. Różnica polega na tym, że przeszczepia się tam już gotowe narządy, natomiast w przypadku komórek macierzystych tylko komórki, które dopiero po przeszczepieniu muszą odpowiedni narząd, tj. szpik wytworzyć u biorcy. Stąd też najtrudniejsze przy tego typu zabiegach staje się utrzymanie biorcy przy życiu do czasu, aż on nastąpi, co przeważnie trwa ok. jeden miesiąc.

 

Sam zabieg przeszczepiania to „zwykła dożylna kroplówka”. Poprzedzona jest jednak tzw. kondycjonowaniem czyli podaniem chemioterapii w dawkach zwielokrotnionych niż dotychczas. Po zakończeniu kondycjonowania i po przeszczepieniu chory oczekuje na podjęcie czynności przez przeszczep i trwa to ok. 2-6 tygodni. Jest to najtrudniejszy czas, ponieważ grozić mogą wtedy choremu różne infekcje, nawet śmiertelne.

Po przyjęciu przeszczepu chory zostaje wypisany do domu, pozostając jednak ciągle pod stałą opieką ambulatoryjną.

 

Zabiegi przeszczepiania szpiku można podzielić ze względu na to, kto jest dawcą materiału. Wyróżnia się wtedy zabiegi autologiczne, kiedy to biorca jest wcześniej sam dla siebie dawcą. Ponadto rozróżnia się też zabiegi syngeniczne, gdy dawcą jest inna osoba, ale identyczna pod względem genetycznym z biorcą (bliźnięta jednojajowe) oraz zabiegi alogeniczne, w których dawcą jest specjalnie dobrana osoba, różna genetycznie od biorcy. W przypadku, kiedy dawcą jest brat lub siostra (ponieważ dużo rzadziej może nim być matka czy ojciec) zabieg taki nazywa się zabiegiem alogenicznym, ale od dawców spokrewnionych. Dawcą może być też osoba niespokrewniona z biorcą, lecz specjalnie dobrana.

 

Zabiegi autologiczne można wykonać tylko wówczas, gdy od chorego można pobrać komórki krwiotwórcze niebędące zbytnio zanieczyszczone komórkami nowotworowymi. Istnieje też inna możliwość, kiedy to wykorzystać można niejednakową obecność komórek nowotworowych we krwi lub w szpiku. Wtedy więc pobiera się komórki z krwi obwodowej, gdy bardziej zanieczyszczony jest szpik i na odwrót.

 

Zabiegi alogeniczne i syngeniczne są możliwe do wykonania jedynie wtedy, gdy istnieje odpowiedni dawca. Podstawowym warunkiem jest zgodność dawcy z biorcą jeśli chodzi o antygeny zgodności tkankowej, czyli antygeny HLA. Są to cechy trochę przypominające grupy krwi, jednakże dużo bardziej złożone i różnorodne. Występują one na krwinkach białych i wszystkich innych rodzajach komórek człowieka, za wyjątkiem krwinek czerwonych. Pełnią one znaczącą rolę w funkcjonowaniu naszej odporności. Ich zróżnicowanie przekracza kilka miliardów, stąd też gdyby każda kombinacja miała miejsce wyjątkowo rzadko to nie byłoby możliwości dobrania dawcy komórek krwiotwórczych. Brać pod uwagę trzeba też fakt, że antygeny te występują w dwóch klasach i także pod to dobiera się dawcę.