Niektóre gruczoły i ich funkcje

W skład układu wydzielania wewnętrznego, oprócz wspomnianej wcześniej przysadki, wchodzą także tarczyca, przytarczyce, nadnercza, trzustka, gonady (jajniki i jądra) oraz, u kobiet ciężarnych, łożysko. Na ilość wydzielanych substancji wpływ mają rozmaite czynniki, w tym choroby, stres, wiek, a także zmiany poziomu innych substancji w organizmie.

• Przysadka mózgowa

 

Przysadka mózgowa jest złożonym z dwóch płatów gruczołem, mającym wielkość orzeszka ziemnego. Przedni płat przysadki wytwarza . hormon wzrostu, a u kobiet dodatkowo prolaktynę, pobudzającą produkcję mleka. Płat tylny jest odpowiedzialny za produkcję wazopresyny, która reguluje ilość oddawanego moczu. Hormon wzrostu, zwany somatotropiną oprócz pobudzania wzrostu, wywiera wpływ na przemianę w organizmie białek, tłuszczów i węglowodanów. Niedobór hormonu wzrostu jest u dzieci przyczyną karłowatości, natomiast jego nadmiar przyczynia się do tzw. gigantyzmu. U osób dorosłych występuje schorzenie noszące miano akromegalii i charakteryzuje się przyrostem niektórych części ciała, takich jak np. dłonie lub części kostne kończyn.

• Tarczyca

 

Tarczyca jest gruczołem umiejscowionym w przednio – dolnej części szyi. Wytwarza hormon wpływający na pracę serca i tempo przemiany materii. Średnio waży do 60 gram, a u kobiet może się powiększać w zależności od cyklu miesięcznego, lub w czasie ciąży. Przytarczyce to cztery malutkie gruczoły w postaci płatów, wytwarzające parathormon, który zawiaduje przemianę wapnia i fosforu w organizmie. W połączeniu z witaminą D, wzmacnia on kości i zęby.

Choroby tarczycy

 

Choroby tarczycy są bardzo rozpowszechnione i z reguły dotyczą kobiet. Zaburzenia jej czynności często przyczyniają się do pogorszenia ogólnego stanu zdrowia. Gdy tarczyca wydziela niedostateczną ilość hormonów mówi się o jej niedoczynności. Objawia się to wolami i obrzękami. Wolem określa się powiększenie tarczycy i jest on najczęściej występującym schorzeniem tego gruczołu. Może rozwijać się w każdym wieku, jednak zazwyczaj powstaje już w dzieciństwie. Główną przyczyną jest niedobór jodu, ale też osobowe skłonności. Stan zapalny tarczycy, lub jej uszkodzenie spowodowane operacją mogą być powodem obrzęku śluzowatego. Objawia się on znacznym spowolnieniem przemiany materii, zmniejszeniem zużycia tlenu i produkcji energii cieplnej, wskutek czego obniża się temperatura ciała. Niedoczynność leczy się podawaniem tyroksyny. Terapia najczęściej kończy się sukcesem. Do innych chorób tarczycy należą zapalenie tarczycy oraz nowotwory, z których oba występują stosunkowo rzadko i w większości przypadków są całkowicie wyleczalne.

• Nadnercza

 

Nadnercza są  gruczołami, które przylegają do górnych części nerek. Składają się z dwóch połączonych ze sobą części, z których jedna wytwarza adrenalinę i noradrenalinę. Oba hormony odpowiadają za regulację częstości skurczów serca i za ciśnienie tętnicze. Druga część produkuje hormony sterydowe. Część z tych hormonów, we krwi utrzymuje stałe stężenie takich substancji, jak: sód, inne uczestniczą w przekształcaniu węglowodanów w energię, a jeszcze inne to hormony płciowe – estrogeny i progesteron (u mężczyzn androgeny), które decydują o naszym rozwoju i cechach płciowych.

• Trzustka

 

Trzustka położona jest w górnej części jamy brzusznej i składa się z dwóch części – hormonalnej (wewnątrzwydzielniczej) oraz trawiennej (zewnątrzwydzielniczej). W swojej części hormonalnej wytwarza insulinę, która pomaga organizmowi utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi i uczestniczy w przemianie węglowodanów. Innym hormonem wydzielanym przez trzustkę, jest glukagon, który pobudza wątrobę do produkcji glukozy.

Hormony trzustki, a cukrzyca

Jeśli trzustka nie wytwarza insuliny, bądź wytwarza ją w niedostatecznych ilościach, poziom glukozy we krwi rośnie zastraszająco, a komórki zostają pozbawione źródła energii. Dochodzi wówczas do cukrzycy, a organizm zaczyna czerpać energię z tłuszczów i białek. Cukrzyca pierwszego rodzaju, tzw. insulinozależna, charakteryzuje się całkowitym brakiem insuliny w organizmie, toteż chory musi otrzymywać dawkę insuliny do końca życia. W przypadku cukrzycy insulinoniezależnej, trzustka jest zdrowa i wytwarza hormon, ale tkanki organizmu są odporne na jego działanie i insuliny nie wystarcza do przetransportowania wchłanianych węglowodanów. Gdy choroba przebiega łagodnie, wystarczy jedynie ograniczyć spożywanie węglowodanów, w poważniejszych przypadkach stosuje się leki pobudzające trzustkę do wydzielania insuliny.